Program

Narkotykowy łącznik

The Connection
Shirley Clarke, USA 1962, 79’

Pełnometrażowy debiut Clarke, adaptacja kontrowersyjnej sztuki Jacka Gelbera pod tym samym tytułem. To paradokumentalna historia o uzależnionych od heroiny muzykach jazzowych, czekających w obskurnym nowojorskim mieszkaniu na  dealera, w międzyczasie improwizujących dialogi i muzykę, która w naturalny sposób tworzy „bopową” ścieżkę dźwiękową do filmu.  Wśród aktorów znalazły się takie legendy jazzu jak Jackie McLean i Freddie Redd. Dealera zagrał czarnoskóry aktor Carl Lee, wieloletni partner reżyserki. Był to jeden z najważniejszych utworów tzw. Beat Cinema.  Historię czekających na swego „łącznika" narkomanów często porównywano do sztuki Becketta Czekając na Godota. Ostry język i sama tematyka przedstawiona „bez ogródek” wywołały histeryczny atak cenzorów, którzy wycofali film z obiegu na 2 lata. 

Katarzyna Juchniewicz-Gajewska

Shirley Clarke

Shirley Clarke urodziła się 2 października 1919 roku w Nowym Jorku. Była dzieckiem bogatego przemysłowca polskiego pochodzenia i córki żydowskiego multimilionera. Młoda Clarke postanowiła studiować taniec nowoczesny, ale nie spotkało się to z aprobatą jej despotycznego ojca. Chcąc wyzwolić się spod jego wpływu Clarke wyszła za mąż, aby dalej „w spokoju” móc studiować taniec i choreografię pod okiem takich sław jak Martha Graham, Hanya Holm i Doris Humphrey. Brak sukcesów w dziedzinie choreografii skłonił jej psychiatrę do zasugerowania jej innej drogi kariery. Wtedy Clarke postanowiła rozwijać i pogłębiać swoje zainteresowania filmowe. Jej pierwsze filmy  były poetyckimi etiudami, wyraźnie inspirowanymi tańcem nowoczesnym,  w których sam montaż przypominał awangardową choreografię. Clarke stała się cenioną niezależną reżyserką w czasach, kiedy niewiele kobiet zajmowało się tą dziedziną. Jej zainteresowanie problematyką społeczną połączone z awangardowym postrzeganiem sztuki filmowej zaczęło być wyraźne już przy pierwszym filmie pełnometrażowym – The Connection (Narkotykowy łącznik) rozgrywającym się w środowisku beatników, muzyków jazzowych i narkomanów.  Drugi The Cool World mówił o życiu w czarnoskórych mieszkańców Harlemu. Trzeci Portrait of Jason (Portret Jasona) był półtoragodzinnym monologiem-spektaklem i hipnotyzującym tragikomicznym zwierzeniem czarnoskórego homoseksualisty. Te trzy filmy były dla reżyserki swego rodzaju metaforami jej własnych frustracji związanych z postrzeganiem roli kobiety w społeczeństwie. Zainteresowanie outsiderami było odbiciem jej problemów z funkcjonowaniem w zdominowanym przez mężczyzn środowisku filmowców i wyrazem buntu wobec hollywoodzkiego sposobu pokazywania rzeczywistości. W karierze Clarke ważne są również dwa filmy biograficzne – pierwszy to Ornette: Made in America – innowacyjne studium legendy free-jazzu Ornette’a Colemana, będące częściowo dokumentem bezpośrednim, a częściowo wyreżyserowanym. Drugim jest Robert Frost: A Lover's Quarrel with the World (Robert Frost: miłosna sprzeczka ze światem) - dokument o wybitnym poecie amerykańskim, nakręcony kilka miesięcy przed  jego śmiercią, a w 1963 roku  nagrodzony Oskarem za najlepszy dokument pełnometrażowy.    W późniejszych latach Clarke wykładała produkcję filmową na uniwersytetach amerykańskich i jako jedna z pierwszych reżyserek aktywnie zainteresowała się techniką video. Jej sztuka, której celem było potrząśniecie widzem nigdy nie spotkała się ze zrozumieniem wśród szerszej publiczności.  Ta innowacyjna reżyserka do dziś pozostaje jedną z mniej znanych przedstawicielek awangardy filmowej. Nie udało się jej osiągnąć statusu jej dobrego znajomego, Johna Cassavetesa, który swoje pierwsze kroki stawiał w tym samym środowisku, a  do nakręcenia swojego pierwszego filmu sprzęt pożyczał właśnie od Shirley.  

Filmografia

1953 Dance in the Sun (kr. m. / short)

1954 In Paris Parks (kr. m. / short)

1956 Moment in Love (kr. m. / short)

1957 Brussels Loops (kr.m. / short)

1958 Bridges-Go-Round (kr.m. / short)

1960 Skyscrapers (dok. kr. m./ documentary short)

1962 The Connection

1963 Robert Frost: A Lover's Quarrel with the World (dok. / documentary)

1963 The Cool World

1967 Portrait of Jason (dok./ documentary)

1978 Trans (kr.m video / video short)

1978 One-2-3 (kr.m video / video short)

1980 A Visual Diary (kr.m. / short)

1981 Savage/Love (kr.m./ short)

1982 Tongues (kr.m. video / video short)

1982 Performance (kr.m. / short)

1983 The Box (kr.m / short)

1984 Ornette Coleman: A Jazz Video Game (kr.m. /short)

1985  Ornette: Made in America (dok. / documentary)

Twórcy

reżyseria Shirley Clarke
scenariusz Jack Gelber (na podstawie jego sztuki / based on his play)
zdjęcia Arthur J.Ornitz
montaż Shirley Clarke
muzyka Freddie Redd
obsada Warren Finnerty, William Redfield
producent Lewis M.Allen, Shirley Clarke
właściciel praw Milestone Films
język angielski
barwa cz.-b.
pozostańmy w kontakcie
przyjaciele festiwalu