Retrospektywa: Alex Ross Perry
Reżyser, którego autorski, niezależny głos skupia wokół siebie środowisko filmowe wschodniego wybrzeża i wyznacza kierunki nowojorskiej sceny filmowej.Protagoniści filmów Perry’ego nie zabiegają o naszą sympatię. W zupełności wystarczy im miłość własna. Niekończące się, narcystyczne monologi, jakie bez przerwy wygłaszają, szybko okazują się jednak podszyte desperacją i zaczynają przypominać zaklęcia, które właśnie straciły moc. W tej sytuacji inteligentni, przeczuleni na swoim punkcie wrażliwcy sięgają po jedyny dostępny mechanizm obronny – pogardę dla otoczenia. Mimo to (lub właśnie dzięki temu), wszystkich tych wykolejeńców ogląda się z ogromną fascynacją. Perry to gość specjalny festiwalu i jeden z laureatów Indie Star Award.
Bohaterowie Perry’ego znajdują się bez przerwy w nastroju nieprzysiadalnym, a im bardziej czują, że ktoś próbuje się do nich zbliżyć, tym gwałtowniej się odsuwają. Strategia ta bywa skuteczna w odniesieniu do bliskich i przyjaciół, ale nie wystarcza, by spłoszyć samego reżysera. Zamiast zajmować się masowo zaludniającymi świat okołosundance’owego kina poczciwcami, Perry woli poświęcać uwagę mizantropom, frustratom i outsiderom. Gorliwość, z jaką próbuje głębiej zrozumieć korzenie ich postaw, czyni laureata tegorocznej Indie Star Award jednym z najbardziej oryginalnych twórców amerykańskiego kina niezależnego.
Metoda Perry’ego działa, bo twórca Do ciebie, Philipie opiera się pokusie spoglądania na pozornie antypatycznych bohaterów z wyższością. Reżyser woli przyznać, że w pewnym sensie jest jednym z nich, czemu dał wyraz już na początku kariery, obsadzając samego siebie w głównej roli męskiej w The Color Wheel. W tym czarno-białym filmie, opowiadającym o toksycznej relacji między dwojgiem rodzeństwa, Perry ujawnia twarz prowokatora podejrzliwie przyglądającego się amerykańskim mitom. Odzierając z niewinności na wskroś hollywoodzkie konwencje gatunkowe, takie jak kino drogi czy screwball comedy i czerpiąc z tego zabiegu niewysłowioną frajdę, ani na moment nie traci z oczu swych protagonistów. Dzięki temu Colin i JR okazują się dużo bardziej skomplikowani niż moglibyśmy sądzić. Choć oboje mają w sobie mnóstwo złej energii i prowadzą regularną wojnę na wzajemne docinki, bywają w swej złośliwości zabójczo błyskotliwi. Zupełnie to samo można powiedzieć o zagranym przez Jasona Schwartzmana obrażonym na cały świat pisarzu – tytułowym bohaterze Do ciebie, Philipie. Także pogrążona w głębokim kryzysie egzystencjalnym Catherine z utrzymanej w poważniejszym tonie Królowej ziemi pozostaje postacią z krwi i kości, która wymyka się szufladkom i na każdym kroku zaskakuje widza.
Być może zdolność do tworzenia wielowymiarowych bohaterów, którzy odsłaniają przed światem kolejne wady ukryte i bez przerwy dają się skusić rzekomo fajnym rzeczom, jakich nigdy więcej nie zrobią, Perry zaczerpnął od swych literackich mistrzów. Wspomniane The Color Wheel i Do ciebie, Philipie nie bez racji uchodzą za – przesiąknięte duchem autora Kompleksu Portnoya – ekranizacje nigdy nienapisanych powieści Philipa Rotha. Niejednoznaczne, pełne jednocześnie fascynacji i dystansu, podejście do ironii wydaje się natomiast łączyć dorobek Perry’ego z twórczością Davida Fostera Wallace’a. Jakby tego było mało, do grona literackich mistrzów amerykańskiego reżysera należałoby włączyć także Thomasa Pynchona. Laureat tegorocznej Indie Star Award, z właściwą sobie zuchwałością, zainspirował się gigantem amerykańskiej literatury już na początku kariery, gdy oparł swój film Impolex na motywach kultowej Tęczy grawitacji.
Niezależnie od imponującej literackiej erudycji, twórca Królowej ziemi pozostaje jednak przede wszystkim wszechstronnym człowiekiem kina. Związany z branżą od lat, w młodości pracujący jako sprzedawca w słynnej nowojorskiej wypożyczalni Kim’s Video, Perry to dziś nie tylko reżyser, aktor i scenarzysta (wierzcie lub nie, ale w tej roli współtworzył nawet osadzony w uniwersum Kubusia Puchatka film Krzysiu, gdzie jesteś?), lecz także producent. W tej ostatniej roli laureat tegorocznej Indie Star Award odniósł niedawno sukces za sprawą prezentowanego premierowo w Cannes The Sweet East. Wyreżyserowany przez etatowego operatora Perry’ego, Seana Price’a Williamsa, film pozostaje dziełem autorskim, ale w kilku kwestiach wydaje się wchodzić w twórczy dialog z dorobkiem swego producenta. Historia zbuntowanej nastolatki, która ucieka z domu i przeżywa szereg przygód, podróżując po Wschodnim Wybrzeżu USA, mogłaby okazać się dla bohaterów filmów Perry’ego inspirująca. Wszyscy oni, nawet jeśli fizycznie przemieszczają się w skazanym na porażkę poszukiwaniu kryjówek i azylów, tak naprawdę drepczą przecież w miejscu, separując się od innych i drżąc z lęku przed zmianą. Przykład Lillian z The Sweet East dowodzi tymczasem, że poznanie gorzkiej prawdy o sobie i świecie bywa zdrowsze niż pielęgnowanie najbardziej wyrafinowanych iluzji.
Piotr Czerkawski
Filmy prezentowane w ramach retrospektywy:
- Paleta barw / The Color Wheel (2011)
- Do ciebie, Philipie / Listen Up Philip (2014)
- Królowa Ziemi / Queen of Earth (2015)
- Złote wyjście / Golden Exits (2017)
- Her Smell (2018)
- The Sweet East, reż. Sean Price Williams, prod. Alex Ross Perry (2023)
- oraz zestaw krótkich metraży, dokumentów i teledysków
