Retrospektywa: Adele Romanski

W trakcie festiwalu zaprezentujemy przegląd filmów, nad którymi Romanski trzymała producencką pieczę: Aftersun, reż. Charlotte Wells; Nigdy, rzadko, czasami, zawsze, reż. Eliza Hittman; Tajemnice Silver Lake i Legendarne amerykańskie piżama party, reż. David Robert Mitchell; Moonlight oraz Gdyby ulica Beale umiała mówić, reż. Barry Jenkins; a także najnowszą produkcję – Polne drogi mają smak soli, reż. Raven Jackson.

Adele Romanski to producentka, której decyzje zawodowe wyznaczają tory rozwoju kina amerykańskiego ostatnich dekad. Dzieła jej profesjonalnych partnerów, filmowców, którzy zawdzięczają jej swoje kariery, stają się kolejno i na długie lata wyznacznikami artystycznych trendów w kinie.

Ich niezależność i autorski status, niezmącony biznesowymi zależnościami, jest w dużym stopniu zasługą determinacji i podejmowanych przez nią decyzji, chroniących kreatywne wybory artystów.

Adele Romanski ma na swoim koncie kilkanaście znaczących produkcji. Najważniejszym filmem w jej karierze pozostaje pod wieloma względami Moonlight, w którego procesie twórczym uczestniczyła od początku. Z Barrym Jenkinsem, reżyserem, poznali się jeszcze w czasie studiów, na Florida State University. To ona zmotywowała Jenskinsa do rozpoczęcia pracy nad filmem, obiecując zaangażowanie w niskobudżetowy „osobisty i wizualnie wysmakowany” pomysł (a low-budget „cinematic and personal” film) osadzony w Miami. Jej wpływ zaznaczył się także w zatrudnieniu do filmu Mahershali Aliego, który dzięki tej roli zdobył statuetkę Akademii. Takie właśnie opowiadanie o prostych z pozoru relacjach międzyludzkich, prostymi gestami, ciszą i półcieniem, staje się znakiem rozpoznawczym, który można z pewną ostrożnością przypisać też producentce. (Nie bez znaczenia dla stylu większości jej filmów pozostaje udział byłego męża, Jamesa Laxtona, także nominowanego do Oscara, autora zdjęć).

Kolejna wspólna produkcja, Gdyby ulica Beale umiała mówić (If Beale Street Could Talk), wysmakowany wizualnie portret pary młodych ludzi w Nowym Jorku lat 70., historia o miłości i społeczeństwie tamtych czasów, przyniosła im kolejną nagrodę Independent Spirit Award, potwierdzając status niezależnych wzorców kina.

Choć ze względu na skupienie na sprawach przyziemnych (ekonomicznych, organizacyjnych i zaangażowanie w większą liczbę projektów) w pracy producenta trudno wskazać na jednoznaczny „autorski” styl, to należy jednak zauważyć, że wrażliwość Jenkinsa, subtelne opowiadanie o emocjach, posługiwanie się światłem i jego brakiem, widać także w kolejnych projektach duetu Jenkins-Romanski (choćby Beale Steet) i u innych twórców, z którymi współpracowała. W 2024 roku ma mieć z kolei premierę zrealizowany dla Disneya Mufasa: The Lion King, również w reżyserii Jenkinsa.

Deszcz wyróżnień dla Moonlight, na czele z Nagrodą Akademii Filmowej (to z tym Oscarem wiąże się feralna pomyłka, gdy pierwotnie ogłoszono wygraną filmu La La Land), a także Złotym Globem czy Independent Spirit Award, nie tylko pomógł zapisać nazwisko producentki w pamięci szerszej publiczności, ale także wystrzelił karierę Romanski jeszcze dalej, dając szansę na realizację kolejnych, bezkompromisowych wyzwań artystycznych. W tym celu założyła z Barrym Jenkinsem (oraz Markiem Ceryakiem) firmę PASTEL, która blisko współpracuje z firmą A24 i zbiera kolejne nagrody.

Romanski nie stroni także od ambitnych projektów telewizyjnych; ma na swoim koncie zarówno bardziej komercyjną Dziewczynę z doświadczeniem (The Girlfriend Experience, 2 sezon), jak i wybitny mini-serial wyreżyserowany przez Jenkinsa Kolej podziemna (The Underground Railroad, nagodzony BAFTA TV Award), oparty na powieści Colsona Whiteheada. Adele jest także zaangażowana w powstawanie nowego sezonu kultowego serialu True Detective, który ma trafić na ekrany w przyszłym roku.

Można powiedzieć, że kariera Adele Romanski rozwija się równolegle z American Film Festival. Legendarne amerykańskie pidżama party (The Myth of the American Sleepover), drugi wyprodukowany przez nią film, debiut Davida Roberta Mitchella, pokazaliśmy na pierwszej edycji festiwalu w 2010 roku i odtąd zawsze z zainteresowaniem śledzimy kroki producentki. Romanski była gościnią drugiej edycji festiwalu (jako reżyserka Rozstań i powrotów / Leave Me Like You Found Me), a kolejne jej filmy miały swoje premiery w 2016 roku – Morris z Ameryki (Morris From America), reż. Chad Hartigan oraz w 2017 roku – Bliźnięta (Gemini), reż. Aaaron Katz. Rok później zaprezentowaliśmy Tajemnice Silver Lake (Under the Silver Lake) Davida Roberta Mitchella, kolejnego twórcy, którego wrażliwość odpowiada zainteresowaniom Romanski.

Choć producentka wzbrania się przed szufladkowaniem i feministycznymi deklaracjami o wspieraniu kobiet przez kobiety, to ostatnie produkcje Romanski i PASTEL (oraz A24) to filmy młodych debiutantek Charlotte Wells i Raven Jackson. Te ostatnie współprace zaowocowały kolejnymi sukcesami: Aftersun, po premierze w sekcji Semaine de la Critique w Cannes, zdobyło Independent Spirit Award i nagrodę BAFTA za najlepszy debiut, zaś Polne drogi mają smak soli (All Dirt Roads Taste of Salt) Raven Jackson były pokazywane na festiwalu Sundance w tym roku.

Filmy te można określić mianem „stylu Romanski”, a zestaw uzupełnia Nigdy, rzadko, czasami, zawsze (Never Rarely Sometimes Always) Elizy Hittman – jeszcze jedna intymna, ale społecznie nośna opowieść o młodej dziewczynie z małego miasta, poszukującej pomocy w obcym środowisku. Wszystkie wymienione wyżej filmy znalazły się w programie tegorocznej retrospektywy, której towarzyszyć będą masterclass oraz rozmowy z uznaną producentką.

Ula Śniegowska

Filmy prezentowane w ramach retrospektywy:

• Legendarne amerykańskie piżama party / The Myth of the American Sleepover, reż. David Robert Mitchell (2010)
• Moonlight, reż. Barry Jenkins (2016)
• Tajemnice Silver Lake / Under the Silver Lake, reż. David Robert Mitchell (2018)
• Gdyby ulica Beale umiała mówić / If Beale Street Could Talk, reż. Barry Jenkins (2018)
• Nigdy, rzadko, czasami, zawsze / Never Rarely Sometimes Always, reż. Eliza Hittman (2020)
• Aftersun, reż. Charlotte Wells (2022)
• Polne drogi mają smak soli / All Dirt Roads Taste of Salt, reż. Raven Jackson (2023)