Jeden z najbardziej osobistych i odkrywczych filmów bitnikowskiej awangardy – tak Gene Moskowitz ocenił debiut Jonasa Mekasa na łamach „Cahiers du Cinema” w 1961 roku. Po latach Działa wśród drzew nadal robią wrażenie bezkompromisowym połączeniem liryzmu i gniewu, formalnej odwagi i antymieszczańskiego buntu – elementów, które rezonują w poezji recytowanej z offu przez Allena Ginsberga, ikonę całego pokolenia. Fabuła, stanowiąca połączenie luźno ze sobą powiązanych epizodów, skupia się na życiu dwóch nowojorskich par. Od początku jednak wiemy, że pogrążona w depresji dwudziestokilkulatka Frances, dziewczyna Gregory’ego, odebrała sobie życie. Dlaczego ludzie popełniają samobójstwo? – pyta jeden z bohaterów, na których życiu cieniem kładą się niepokoje lat 60.: widmo konfliktu nuklearnego i sprzeciw wobec konformizmu połączony z fascynacją komunizmem. Mekas znajduje dla tych lęków sugestywny język filmowy. Porzuca chronologię, nie pokazuje kluczowych dla fabuły momentów, dezorientuje widza nagłymi zmianami perspektywy i szybkim montażem – minie sporo czasu, zanim amerykańskie kino głównego nurtu doceni te rozwiązania. W 2021 roku Działa wśród drzew mają zaskakująco aktualny ciężar. Z ich wściekłością i fatalizmem poczują więź ci, którzy w ostatnich latach wyszli w proteście na polskie ulice.
zapowiedź retrospektywy artysty z okazji 100-lecia urodzin na MFF Nowe Horyzonty w 2022 roku
(1922-2019) Litewsko-amerykański filmowiec, poeta, aktywista i prekursor awangardowego kina lat 60. Jeszcze w trakcie II wojny światowej opuścił rodzimą Litwę i w 1949 roku trafił do Nowego Jorku, z którym na zawsze powiązał swoją działalność artystyczną. Był jednym z założycieli Film-Makers’ Cooperative, stowarzyszenia skupiającego twórców kina niezależnego i archiwizującego ich prace. Począwszy od lat 50. rejestrował swoją codzienność na kamerze 16 mm. Z nakręconego materiału powstały jego monumentalne, a zarazem intymne dzienniki filmowe: Walden, Lost Lost Lost czy As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty. Współpracował z ikonami kontrkultury: Yoko Ono, Allenem Ginsbergiem czy Andym Warholem, którego według legendy zachęcił do sięgnięcia po kamerę. Walczył z amerykańską cenzurą i był rzecznikiem swobody artystycznej: W filmie potrzebujemy mniej perfekcji, a więcej wolności – stwierdził w jednym z wywiadów, a jego twórczość, której nie porzucił do ostatnich dni swojego życia, była potwierdzeniem tych słów.
1961 Działa wśród drzew / Guns of the Trees
1964 Klatka / The Brig
1972 Reminiscencje z podróży na Litwę / Reminiscences of a Journey to Lithuania
1976 Lost Lost Lost
2000 Kiedy szedłem przed siebie, widziałem krótkie mgnienia piękna / As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty
2012 Ścinki z życia szczęśliwego człowieka / Out-Takes from the Life of a Happy Man
2019 Requiem