Program

Premiera

Opening Night
John Cassavetes, USA 1977, 144’

Premiera to kolejna wielka kreacja Geny Rowlands. Gra ona tu dojrzałą aktorkę, gwiazdę scen nowojorskich. Podczas prób do kolejnego spektaklu główna bohaterka Myrtle nagle odmawia odegrania swojej roli – starzejącej się kobiety – w sposób, jaki został opisany w scenariuszu. Jak sama stwierdza, zaczyna walczyć nie tylko z autorką sztuki i reżyserem przedstawienia, ale również z całym światem. Podczas premiery, na przekór wszystkim, odgrywa rolę po swojemu.

Premiera jest bardzo ciekawym przypadkiem samozwrotności (określanej często mianem autotematyzmu), czyli opowiadania sztuki o samej sobie (w tym przypadku filmu o teatrze). Gena Rowlands gra starzejącą się gwiazdę (równocześnie będąc nią w rzeczywistości), byłą żonę Maurice'a Aaronsa, który w sztuce odtwarza rolę męża Myrtle (w którego wcielił się John Cassavetes, mąż Rowlands). Widz ma więc do czynienia z potrójnym spiętrzeniem rzeczywistości: przedstawienia, fikcji filmowej oraz pozafilmowej.

Obraz został początkowo odrzucony przez publiczność. Uznanie dla tego filmu przyszło z czasem. Warto dodać, że Pedro Almodóvar złożył temu obrazowi swoisty hołd. W filmie Wszystko o mojej matce (1999) zawiązanie intrygi – śmierć syna w wypadku, kiedy zostaje przypadkowo potrącony przez samochód po tym, jak czekał na swoją ukochaną gwiazdę – jest kopią sceny z Premiery. U Cassavetesa ginie zafascynowana aktorką Nancy, co skłania główną bohaterkę do wewnętrznego buntu.

Elżbieta Durys

nagrody

IFF Berlin 1978 – nagroda Otto Dibeliusa, najlepsza aktorka

John Cassavetes

John Cassavetes (1929–1989) – urodzony w Nowym Jorku amerykański aktor i autor filmowy greckiego pochodzenia. Obecnie uznaje się go za twórcę kina niezależnego w Stanach Zjednoczonych. Do filmu, jak twierdził, trafił przypadkiem. Karierę rozpoczął jako aktor w latach 50. XX wieku. Grywał postacie zbuntowanych i niezależnych mężczyzn. Aktorstwo szybko przestało mu wystarczać. Pod koniec dekady, przy pomocy oraz wsparciu finansowym ze strony przyjaciół, nakręcił swój pierwszy autorski film Cienie. Wywołał on niezwykłe poruszenie na Wschodnim Wybrzeżu i w Europie. Sukces Cieni spowodował zainteresowanie ze strony Hollywood. Po kilku bolesnych doświadczeniach podczas kręcenia dwóch filmów (Spóźniony blues i Dziecko czeka) oraz z wilczym biletem Cassavetes wrócił z Hollywood do Nowego Jorku. Kilka lat względnej bezczynności, przeprowadzka do Los Angeles oraz powiększenie rodziny (wraz z aktorką Geną Rowlands tworzyli niezwykły związek; Gena była gwiazdą wielu jego filmów) poprzedziły dojrzały okres jego twórczości. Do Hollywood wracał, by grać, zdobywając w ten sposób fundusze na swoje niezależne filmy. Łącznie nakręcił ich dziewięć. Prócz Cieni są to kolejno: Twarze, Mężowie, Minnie i Moskowitz, Kobieta pod presją, Zabójstwo chińskiego bukmachera, Premiera, Gloria, Strumienie miłości. Zmarł w 1989 roku po wielu latach zmagań z marskością wątroby.

Filmy Cassavetesa od początku budziły kontrowersje. Podczas gdy w Stanach traktowano je z rezerwą, w Europie odnosiły sukcesy i zbierały nagrody. Chcąc je jak najogólniej scharakteryzować, można by przywołać określenie Krzysztofa Mętraka. Pisząc o dziełach amerykańskiego twórcy, powiedział, że jest to miazga Cassavetesa. Można to rozumieć na wiele sposobów. Cassavetes odrzucał wszystkie konwencje dotyczące sposobu przedstawiania i poruszanych tematów, serwując widzowi miazgę. Reżyser nie sugerował prostych rozwiązań. Mimo że poruszał bardzo bolesne kwestie często w bardzo bolesny sposób, nie podsuwał na koniec rozwiązania, ale właśnie miazgę. Wreszcie widz, który zdecyduje się wejść w świat Cassavetesa, po obejrzeniu jego filmów będzie się czuł, jakby zrobiono z niego miazgę.

Filmografia

1959 Cienie / Shadows

1961 Spóźniony blues / Too Late Blues

1963 Dziecko czeka / A Child Is Waiting

1968 Twarze / Faces

1970 Mężowie / Husbands

1971 Minnie i Moskowitz / Minnie and Moskowitz

1974 Kobieta pod presją / A Woman Under the Influence

1976 Zabójstwo chińskiego bukmachera / The Killing of a Chinese Bookie

1977 Premiera / Opening Night

1980 Gloria

1984 Strumienie miłości / Love Streams

1986 Wielki kłopot / Big Trouble

Filmy telewizyjne / TV films

Johnny Staccato, odcinki / TV episodes: Murder for Credit (1959), Evil (1959), A Piece of Paradise (1959), Night of Jeopardy (1960), Solomon (1960)

The Lloyd Bridges Show, odcinki / TV episodes: A Pair of Boots (1962), My Daddy Can Beat Your Daddy (1963)

Bob Hope Presents Chrystler Theatre, odcinek / TV episode: In Pursuit of Excellence (1966)

Columbo, odcinek / TV episode: Etiuda w czerni / Étude in Black (1972)


Twórcy

reżyseria John Cassavetes
scenariusz John Cassavetes
zdjęcia Al Ruban
montaż Tom Cornwell
muzyka Bo Harwood
obsada Gena Rowlands, John Cassavetes, Ben Gazzara, Joan Blondell, Paul Steward, Zohra Lampert, Laura Johnson, Seymour Cassel
producent Al Ruban, Sam Shaw, Michael Lally
produkcja Faces Distribution
właściciel praw Faces Distribution
źródło kopii British Film Institute
język angielska
barwa kolor
pozostańmy w kontakcie
przyjaciele festiwalu