Bieda, wykluczenie, upadek klasy średniej

Rozmowa wokół książek: Eksmitowani. Nędza i zyski w jednym z amerykańskich miast Matthew Desmonda (Wydawnictwo Marginesy) oraz Elegia dla bidoków J.D. Vance’a (Wydawnictwo Marginesy)

goście: Julian Jeliński - filozof polityczny, dr Mateusz Karolak - socjolog pracy, Marta Koronkiewicz - literaturoznawczyni, krytyczka literacka, pracuje w Instytucie Filologii Polskiej UWr. Współredaguje 8. Arkusz "Odry", członkini redakcji "Praktyki Teoretycznej", zajmuje się przede wszystkim społecznymi i politycznymi kontekstami nowej poezji

Eksmitowani. Nędza i zyski w jednym z amerykańskich miast

Reportaż uhonorowany w 2017 roku Nagrodą Pulitzera. Dotąd rozmowy o biedzie skupiały się na bezrobociu, pomocy społecznej i przepełnionych więzieniach. Matthew Desmond, socjolog Uniwersytetu Harvarda, postanowił uzupełnić ten obraz o problemy mieszkaniowe tych, którzy wydają na czynsz prawie całą pensję, a czasem więcej, przez co wpadają w spiralę długów. Tętniące życiem i wrażliwością opisy ukazują jeden z najbardziej pierwotnych lęków – przed brakiem bezpieczeństwa. Eksmitowani to niemal powieściowy, intymny portret ośmiu rodzin, które sięgnęły dna. Aby lepiej je poznać, Desmond zamieszkał na ponad rok w Milwaukee na osiedlu przyczep kempingowych, a później w schronisku w centrum miasta. Przesiadywał na salach sądowych, pomagał w przeprowadzkach, pomieszkiwał w pustostanach. Kłócił się, chodził do kościoła, opiekował się dziećmi. Był świadkiem rozmów z właścicielami mieszkań i widział zarówno niezwykłe akty dobroci, jak i straszliwą znieczulicę. Desmond – posługując się osobistymi świadectwami i twardymi danymi – dowodzi, że eksmisje nie są efektem ubóstwa, ale jego przyczyną. W scenach pełnych nadziei i rozpaczy pokazuje, jak kluczowy jest dom.

Elegia dla bidoków

Porażająca, choć niepozbawiona humoru opowieść o dorastaniu w biednym miasteczku w „pasie rdzy”. To również napisana z uczuciem i zaangażowaniem analiza kultury pogrążonej w kryzysie – kultury białych Amerykanów z klasy robotniczej. O zmierzchu tej grupy społecznej, od czterdziestu lat ulegającej powolnej degradacji, powiedziano już niejedno. Nigdy dotąd jednak nie opisano jej z takim żarem, a zwłaszcza – od środka. Historia Vance’ów zaczyna się w pełnych nadziei latach powojennych. Ciężką pracą udało im się awansować do klasy średniej, a ukoronowaniem sukcesu stał się J.D., który jako pierwszy w rodzinie zdobył dyplom wyższej uczelni. Vance pokazuje jednak, że nie da się uciec od spuścizny przemocy, alkoholizmu, biedy i traum, tak typowych dla rejonu, z którego się wywodzili. Elegia dla bidoków to aktualne i niepokojące rozważania o tym, że znaczna część Stanów Zjednoczonych straciła wiarę w amerykański sen, co znalazło odzwierciedlenie w wyniku ostatnich wyborów prezydenckich. To książka, która pokazała Amerykanom z dużych miast, jak mało wiedzą o swoich rodakach, jak mylne mają o nich wyobrażenie. Ciepła, wyrozumiała narracja Vance’a stała się ważnym głosem w dyskusji o rozwarstwieniu społecznym. W tym sensie jest to rzecz uniwersalna, rzuca nowe światło na podziały społeczne i polityczne również w Polsce.