„Ona jest wiedźmą!” Retrospektywa twórczości Niny Menkes na 13. AFF
Bywała już nazywana „czarodziejką kina”, ale to za mało, jeśli wziąć pod uwagę siłę obrazów i zaklęć w jej filmach. Kreowane przez nią kino przekracza granice pokazywania seksu, przemocy wobec kobiet i pracy kobiet na ekranie. I przede wszystkim: jej twórczość jest uosobieniem amerykańskiego kina niezależnego, a do tego umacnia wiarę w to, że eksperyment w filmie wciąż jest możliwy. Nina Menkes będzie bohaterką jednej z tegorocznych retrospektyw w ramach American Film Festival.
Reżyserka odwiedzi Wrocław, gdzie odbierze Indie Star Award i weźmie udział w masterclassie. W ramach retrospektywy odbędzie się także panel dyskusyjny poświęcony problematyce spojrzenia (male gaze, female gaze) w filmie z udziałem prof. Małgorzaty Radkiewicz, Agnieszki Smoczyńskiej, Małgorzaty Sadowskiej i prof. Moniki Talarczyk.
Zmiana terminu rozpoczęcia sprzedaży biletów
Zanim opowiemy więcej o Ninie Menkes – ważna informacja organizacyjna: sprzedaż biletów i dostępów do pokazów online rozpocznie się 28 października, dzień później względem pierwotnego terminu. Dzięki tej zmianie wszystkie widzki i widzowie zyskają pełną dobę na spokojne przejrzenie programu (program opublikujemy 27 października o godz. 12:00) i zaplanowanie swojego uczestnictwa w festiwalu. Przypominamy też, że jeszcze do 18 października trwa sprzedaż karnetów na stacjonarną odsłonę 13. American Film Festival. Karnet umożliwi najpełniejsze (i najekonomiczniejsze) delektowanie się tegorocznym programem.
Retrospektywa Niny Menkes: seks, przemoc i praca
Menkes to Amerykanka w pierwszym pokoleniu, córka europejskich Żydów, którzy w latach 30. emigrowali z Niemiec i Austrii do Palestyny. Dorastała w Kalifornii, gdzie podczas studiów w UCLA (University of California LA) zaczęła korzystać z filmowego medium jako najlepszego narzędzia do wyrażania siebie. Już w czasach studenckich posługiwała się językiem filmu całkowicie niezależnie, poza wszelkimi konwencjami, a po latach wróciła na uczelnię jako wykładowczyni – od lat prowadzi zajęcia w Instytucie Sztuki w Kalifornii. Wrocławskie spotkania z Niną Menkes będą więc okazją nie tylko do rozmowy o praktycznej, ale też teoretycznej, filmoznawczej stronie kina.
Choć często jest wkładana do szuflady reżyserek nurtu feministycznego, nie utożsamia się z kinem kobiet ani ze zdeklarowanym feminizmem. Tak jak w przypadku innych reżyserek – ostrożnych wobec tych kuratorskich i filmoznawczych etykietek – feministyczna wymowa jej dzieł to skutek uboczny inteligencji, odwagi, autonomii. Jak mówi sama: „Moim punktem wyjścia nie był feminizm, ale potrzeba wyrażenia wewnętrznego świata. I wtedy okazało się, jak bardzo polityczne są moje filmy”. Jej twórczość krąży wokół trzech przeklętych przez patriarchat tematów: seksu, przemocy wobec kobiet i pracy kobiet. Menkes punktuje m.in. niekonsensualny seks i wyniszczającą stronę pracy seksualnej, która zamraża emocje, wpływa negatywnie na psychikę i eksploatuje ciało. Jak zaznacza prof. Monika Talarczyk, kuratorka wrocławskiej retrospektywy, Menkes jest „samozwańczą wiedźmą” (symboliczne słowa „Tak, jestem wiedźmą, jestem wiedźmą, jestem wiedźmą” wypowiada w czasie mszy świętej bohaterka Magdaleny Viragi), używającą w swoich filmach zaklęć, dzięki którym jej bohaterki odzyskują wpływ na rzeczywistość i podejmują próbę uwolnienia się z ram narzuconych przez patriarchat.
W trakcie festiwalu zaprezentujemy 8 dzieł Niny Menkes, od wczesnych filmów z lat studenckich – Wielkiego smutku Zohary (1983) i Magdaleny Viragi (1986), do najnowszego Brainwashed: seksu-kamery-władzy (Brainwashed: Sex-Camera-Power, 2021) – filmu-wykładu, w którym objaśnia, jak podstawowe techniki filmowe pracują na rzecz uprzedmiotowienia kobiet na ekranie i jakie ma to konsekwencje dla całej branży oraz dla bezpieczeństwa kobiet w ogóle.
Nina Menkes jest także tegoroczną laureatką Indie Star Award – nagrody przyznawanej twórczyniom i twórcom bezkompromisowo niezależnym. W ciągu ostatniej dekady laureatkami i laureatami Indie Star Award byli m.in.: Todd Solondz, Jerry Schatzberg, Whit Stillman, David Gordon Green, Rosanna Arquette, John Waters oraz słynna producentka Christine Vachon.
Przeczytaj tekst kuratorski prof. Moniki Talarczyk
Bohaterem drugiej z tegorocznych retrospektyw będzie legendarny Robert Altman.
Czytaj więcej o retrospektywie Altmana
Na 13. edycję American Film Festival zapraszamy od 8 do 13 listopada, tradycyjnie do Wrocławia. O tydzień dłużej, do 20 listopada, trwać będzie część online’owa wydarzenia. Trwa sprzedaż karnetów i akredytacji na stacjonarną odsłonę wydarzenia. Pełny program AFF-u opublikujemy 27 października, sprzedaż biletów i dostępów do pokazów online rozpoczniemy dzień później, 28 października.
* * *
Filmy, które znajdą się w programie retrospektywy twórczości Niny Menkes:
- Wielki smutek Zohary (Great Sadness of Zohara, 1983)
- Magdalena Viraga (1986)
- Królowa diamentów (Queen of Diamonds, 1990)
- Krwawe dziecię (The Bloody Child, 1996)
- Ludobójstwo (Massacre, 2005), reż. Nina Menkes i in.
- Fantomowa miłość (Phantom Love, 2007)
- Rozpad (Dissolution, 2012)
- Brainwashed: seks-kamera-władza (Brainwashed: Sex-Camera-Power, 2021)
